Tôi nhớ lần đầu ăn cua ớt giống như một số người nhớ lần hôn đầu—ngượng ngùng, phấn khích, và dính đầy ở những nơi đúng. Đó là một đêm ẩm ướt ở East Coast Park, không khí nặng mùi muối của biển và một dàn đồng ca vỏ sò lật đật. Một tô kim loại đựng nước chanh lấp ló ở góc bàn; khăn giấy trải ra như những lá cờ trắng chúng tôi không có ý định giương lên. Rồi đĩa phục vụ hạ xuống: một đống cua lồng bùn được phủ nước sốt màu cam rực như hoàng hôn Singapore—cam cháy với lớp bóng bóng bóng. Hơi nước bốc lên thành dải thơm—tỏi, mắm tôm rang, vị ngọt dịu của cà chua, một chút chua rõ. Tôi xé một chiếc càng, vỏ tan ra bằng một tiếng nứt làm im lặng bàn. Thịt ngọt, mặn và mềm mại, tan vào nước sốt. Mantou chiên giòn quét qua mặt đĩa, tham lam hút lấy lớp bóng. Đây là một món ăn mời bạn buông xuôi—ngón tay, đôi môi, tiếng cười—và phần thưởng sẽ đến ngược lại.
Cua ớt là cái bắt tay ẩm thực của Singapore: ấm áp, dính nhớt, ồn ào và không thể quên. Và dù bạn có thể liệt kê các trụ cột chuẩn của nó—cua bùn, nước sốt ngọt chua cay, dải trứng, mantou chiên—linh hồn của món ăn ẩn chứa trong những chi tiết im lặng hơn. Trong chu trình dài của ký ức và phương pháp, tôi sẽ chia sẻ những nguyên liệu bí mật làm cho cua ớt cổ điển hát lên, và cách các đầu bếp và người bán hàng hawker vận dụng chúng vào sự hài hòa.
Như hầu hết những câu chuyện nguồn gốc đáng kể kể qua bia và cua, cua ớt có nhiều câu chuyện đối đầu. Câu chuyện được kể lại nhiều nhất bắt nguồn từ cuối thập niên 1950, khi một người nội trợ tháo vát tên Cher Yam Tian bắt đầu xào cua với nước sốt ớt và cà chua đóng chai, bán các đĩa của mình từ một xe đẩy gần bờ biển. Món ăn nhanh chóng chinh phục trái tim một cách kiên định. Bà và chồng, Lim Choon Ngee, cuối cùng mở một nhà hàng hải sản—Palm Beach—đưa cua đỏ cay ra khỏi gió biển và vào thực đơn ăn uống hàng ngày của thành phố.
Một cái tên khác thường được nhắc tới là đầu bếp Hooi Kok Wai của Dragon Phoenix Restaurant, một trong những Tứ Đại Vua huyền thoại của ẩm thực Quảng Đông ở Singapore. Vào thập niên 1960, Đầu bếp Hooi tinh chỉnh nước sốt thành phiên bản giàu có, có dải trứng mà nhiều người cho là chuẩn ngày nay. Phong cách của ông cân bằng nét ngọt của ketchup với hồn cay nồng của sambal, rồi kết thúc bằng trứng đánh để tạo thân nước sốt satin đặc trưng. Bạn biết đấy: nước sốt bám lấy vỏ cua, môi và ký ức.
Những câu chuyện này cho chúng ta thấy một điều nền tảng: cua ớt không phải một điểm cố định trong lịch sử mà là một ngôn ngữ sống. Đó là sự pha trộn giữa trực giác gia vị Malay, kiểm soát wok của người Hoa, và một chút tủ bếp thời thuộc địa Anh (ketchup!) được đan xen thành một thứ gì đó mang đậm chất Singapore. Mọi người nấu nó đều đóng góp cho câu chuyện. Và mỗi câu chuyện có những bí mật.
Ở đỉnh cao, cua ớt là một hợp âm được cân chỉnh hoàn hảo: ngọt, chua, cay, mặn và umami. Vẻ đẹp nằm không ở âm lượng mà ở sự cân bằng.
Việc nắm vững hợp âm này phụ thuộc vào một vài thành phần bí mật không phải lúc nào cũng được nêu trên thực đơn, nhưng xuất hiện trong bếp của hawker và các đầu bếp. Hãy mở kho pantry.
Điều này không phải tùy chọn nếu bạn đang theo đuổi chiều sâu cổ điển. Một muỗng taucheo bổ sung một nốt trầm đất lên men mà ketchup một mình không thể cung cấp. Tìm những đậu mềm nhưng còn nguyên, ngập trong nước muối, với mùi thơm mặn mà ở mức vừa phải. Yeo’s và Woh Hup đều có phiên bản đáng tin cậy; những lọ thủ công từ các thành phố Malaysia như Muar hay Batu Pahat mang cá tính đậm đà hơn.
Cách nó hoạt động: Khi bạn xào taucheo với tỏi, hành tím và gừng, nó nở thành một mùi thơm rang mặn, cho nước sốt nền tảng. Nó giống như thêm một cello cho một đôi.
Xoay nó khô trong chảo cho đến khi không còn mùi nước biển cũ mà ngửi thấy mùi hạt rang và sương biển. Sự biến đổi rất mạnh: mùi hăng xám chuyển thành hương thơm đồng thâm. Một nhúm nhỏ được vo tròn vào sambal hoặc các gia vị có thể nâng toàn bộ nước sốt lên. Ở Singapore, belacan bột của Singlong được sử dụng rộng rãi trong bếp gia đình; đối với paste, belacan kiểu Penang có vị mặn khói sâu.
Cách nó hoạt động: Một chút belacan kéo vị ngọt của thịt cua lên phía trước trong khi làm giảm cạnh ngọt của ketchup. Đó là sự khác biệt giữa dễ chịu và gây mê.
Đường thốt nốt không phải là làm cho nước sốt trở nên ngọt. Nó là xếp lớp các nốt caramel—hơi khói, tròn trịa và gần như bơ mềm—những gì đường trắng thuần túy không thể mô phỏng. Bào nó từ khối hoặc làm tan thành syrup để bạn có thể kiểm soát từng thìa. Mục tiêu là ôm ấp độ chua và độ cay, chứ không làm chúng bị lấn át.
Cách nó hoạt động: Thêm từng 1/4 thìa cho đến khi nước sốt có chiều sâu ba chiều, như ánh sáng mặt trời uốn cong qua hổ phách.
Calamansi là một loại cam nhỏ phổ biến ở Đông Nam Á. Hãy tưởng tượng nó như một cầu nối giữa quýt và chanh—hoa, tươi sáng và chua một cách dễ chịu. Vắt cuối quá trình nấu hoặc dọn kèm để vắt lên cua, nâng cao mọi thứ. Nếu không tìm được calamansi, giấm gạo cũng được—nhỏ từng giọt ở gần cuối để giữ nước sốt tươi và sạch.
Cách nó hoạt động: Tạo mùi thơm và một chút chua nhanh để vị giác của bạn không bị mỏi.
Một số đầu bếp thêm một chút me để nghiêng nốt chua về phía vị trái cây sấy và chua mùi nắng. Không phải lúc nào cũng có, nhưng khi dùng một cách khôn ngoan, me làm dịu vị ngọt của ketchup và đường thốt nốt một cách rất đẹp. Hòa me vào nước ấm, lọc, và cho từng muỗng canh.
Cách nó hoạt động: Hãy xem nó như một biên tập viên—nó rút ngắn sự ngọt kéo dài và mở đường cho gia vị.
Bí quyết ít được chú ý nhất không phải một gia vị; mà là sự tôn trọng với vỏ cua. Một số nhà hàng rang vỏ cua hoặc vỏ tôm đã bỏ đi với mùi cà chua cho đến đỏ rực, sau đó đun cùng với các gia vị để tạo nước dùng hải sản nhanh chóng. Lọc bỏ lớp dầu cam nổi lên cho ra dầu tôm—một tinh chất cô đặc có thể hòa quyện vào nước sốt. Tôi đã từng chứng kiến vài muỗng loại dầu này được cho vào ở Long Beach và Jumbo Seafood, nước sốt rực lên với âm vang biển sâu.
Cách nó hoạt động: Một muỗng nước dùng biến một nước sốt tốt thành nước sốt bám vào ký ức. Dầu tôm thêm bóng và umami đầy ám ảnh.
Các dải trứng không phải là trang trí; chúng là kiến trúc. Chúng gắn kết nước sốt, mang lại mượt mà và bắt hương thơm. Đánh trứng kỹ để có các sợi đồng nhất, rồi từ từ đổ trứng theo dòng đều đặn khi khuấy nước sốt theo một hướng. Kết quả là các dải mỏng như lông vũ có thể rủ lên trên một càng cua.
Cách nó hoạt động: Sự mềm mại, cấu trúc và sự lấp lánh khi dĩa hạ xuống.
Không phải một thành phần, nhưng không thể giả mạo. Hơi khói nhẹ từ dầu nóng và thao tác nhanh tạo sự căng thẳng cho nước sốt mà bạn cảm nhận ở phần đằng sau lưỡi. Dù ở nhà, bạn vẫn có thể thử bằng cách đun nóng dầu cho nó lấp lánh như thủy ngân, rồi di chuyển nhanh, tự tin.
Cách nó tác động: Sự khác biệt giữa sống động và phẳng, giữa một bức ảnh và một bộ phim.
Dưới đây là cái nhìn từ mắt người nấu về quá trình xây dựng, như cách nhiều hawker làm ngầm—nhanh, nóng, có chủ đích.
Để làm dầu tôm tại nhà: Nướng đầu và vỏ tôm ở 200°C cho đến khi chúng chuyển sang màu cam đậm. Xào với 1 muỗng canh tương cà cho đến khi dính và rực, sau đó phủ bằng dầu và đun nhỏ 20–30 phút. Lọc và làm mát. Dầu thu được là một điểm nhấn umami làm tăng thêm độ bóng cho các món xào và súp mì nữa.
Hỏi mười người Singapore về nơi ăn cua ớt ngon nhất, bạn sẽ nhận được mười hai câu trả lời và một cuộc tranh luận sôi nổi về độ đặc của nước sốt, vị ngọt và liệu mantou nên hấp hay chiên. Một số landmarks:
Điều khác biệt giữa các căn bếp là triết lý: có người thiên về độ tròn của ketchup, kẻ khác dựa vào độ cay mạnh của sambal, và có người lại dựa vào các nốt lên men. Trong một đêm nhảy hawker, tôi đã nếm những phiên bản gợi ý me, những phiên bản hương calamansi, và những phiên bản như đang mặc một bộ tuxedo đỏ—giàu có, bóng bẩy, ngọt ngào vô ngại. Nguyên liệu bí mật, thực tế, là ý định của người nấu.
Kết cấu quan trọng như hương vị. Nước sốt nên đặc nhưng có thể rót được, bóng bẩy nhưng không béo ngậy, trứng nhẹ nhưng không giống như kem. Một vài bí quyết kỹ thuật:
Các căn bếp Singapore có xu hướng ưa hành tím hơn hành t onion cho hương vị ngọt và vai trò kiến trúc trong sambal. Sáu củ hành tím to, băm nhuyễn sẽ tan vào nước sốt, gia tăng độ đặc mà không làm át đi độ ẩm của hành.
Gừng cũng quan trọng. Gừng già (vỏ dày và thịt xơ) có vị cay và thơm mạnh hơn. Một ngón tay gừng, băm nhỏ, sẽ tạo sự nâng lên mà bạn ngửi thấy nhiều như nếm thử. Nếu bạn thích một nốt dịu, hãy cắt lát gừng thay vì băm nhuyễn; vị cay sẽ dịu đi và không để lại dư âm quá lâu.
Tỏi nên có mặt, không quá gắt. Tỏi băm mỏng sẽ bung ra vị ngọt nhanh hơn tỏi băm nhuyễn, cái sau có thể cháy. Tôi thích một hỗn hợp: một phần băm để giải phóng nhanh, một phần lát để làm nền êm ái.
Các loại ớt tươi ảnh hưởng đến độ nóng: ớt chim Thái mang lại tia xanh sạch; ớt đỏ địa phương (dài hơn, nhẹ hơn) cho body mà không quá dữ. Kết hợp cả hai phản ánh cách nhiều hawker làm lặng lẽ.
Cua ớt mà không cà chua giống như hawker centre thiếu tiếng ồn. Nhưng cà chua ở đâu?
Nguyên tắc ở đây là tỷ lệ: ketchup mang giai điệu, pasta cung cấp nền bass, phần còn lại — giấm, đường, nước dùng — điều chỉnh nhịp.
Hãy xem món chị/em gái của nó, cua tiêu đen. Nếu cua ớt là lụa và phát sáng, cua tiêu đen là khói và cát. Trong khi cua ớt xây nên nước sốt bóng bẩy, gắn với trứng và các nét lên men, cua tiêu đen lại làm rơi cổ tay vào hạt tiêu cracked, bơ và aromatics. Một món dính vào ngón tay như lacquer; món kia rắc lên môi bạn với các vết tiêu. So sánh chúng như lựa chọn giữa Ella Fitzgerald và Janis Joplin: cả hai mang tính biểu tượng, cả hai mê hoặc, mỗi món là một tâm trạng. Hiểu được sự tương phản này giúp bạn trân trọng sức mạnh mềm của cua ớt—khả năng dám nghĩ táo bạo mà không có cạnh gắt.
Tại Singapore:
Ở nước ngoài:
Tôi quay trở lại đêm ấy nơi bờ biển trong bếp của mình thường xuyên, khi đôi tay tôi chạm vào tỏi và bếp của tôi rộn ràng nhiệt. Một đứa trẻ tại bàn bên cạnh được trao một tạp dề nhựa nhỏ in hình cua đi dần trên đó. Nó cố thổi vào một càng cua như thổi vào súp, môi mím lại tập trung nghiêm túc; ông bà của nó cười, rồi chỉ cho nó cách ghim các đoạn chân để mở chúng dễ dàng hơn. Một trio công nhân văn phòng so sánh các nước sốt như các chuyên gia rượu vang, dùng mantou làm muỗng: "Nhiều chua ở đây nữa," một người nói, "và nhìn—những dải trứng đẹp." Nhân viên phục vụ không vội vàng ai cả; cua ớt đòi hỏi thời gian, góc cạnh, chiến lược. Một nửa niềm vui là sự kỹ thuật của nó—cách nhổ, nhúng, lau sạch và nhấp một ngụm nước sốt mà không làm lỡ một vệt sốt.
Khi đĩa được tách ra thành bản đồ các vệt cam và vỏ vụn rải rác, tôi rửa tay bằng nước chanh và nghĩ về cách từng yếu tố—âm nền belacan, sự thô của taucheo, đuôi tươi của calamansi—không chỉ làm một công việc, mà làm một điệu nhảy. Đó là essence của văn hóa ẩm thực Singapore: một vũ điệu của các đầu vào đủ hòa hợp để cảm thấy có thể đoán được.
Dù tôi vẫn giữ truyền thống ở trái tim, tôi đã nếm vài biến tấu suy nghĩ để giữ linh hồn của món ăn:
Cái gì không bao giờ hợp lý? Cua đóng hộp. Thịt quá mềm, hương quá yếu. Hãy để dành cho salad. Cua ớt cần một đối thủ sống động.
Ở Singapore, cua ớt là bữa ăn bạn lên kế hoạch cả tuần trước, nhóm trò chuyện đầy nhắn tin về lượng: Ai đặt bàn? Bao nhiêu kilo? Mantou chiên hay hấp? Đó là món ăn tha thứ cho sự chậm trễ, chịu đựng tiếng ồn. Nó là nơi ông bà dạy cháu ăn bằng tay, và nơi cấp bậc nơi làm việc tan biến dưới tạp dề bằng nhựa và vỏ sò bay lượn.
Có sự an ủi trong nghi lễ: platter xuất hiện như một cuộc diễu hành, hương thơm di chuyển từ đĩa sang ống tay áo, chén nước chanh vừa thiết thực vừa mang tính nghi lễ. Không thể đứng ngoài trước cua ớt. Nước sốt chạm đến bạn. Theo đúng cách.
Và tuy vậy, sự thoải mái của cua ớt lại mang tính tinh tế—một mạng lưới kỹ thuật và nguyên liệu kể chuyện về hòn đảo: ngữ pháp spice Malay, kiểm soát wok của người Hoa, các gia vị thời thuộc địa Anh, chợ di cư và một kho hải sản biển. Những nguyên liệu bí mật—taucheo, belacan, gula melaka, calamansi—là hộ chiếu được đánh dấu bởi lịch sử.
Một sự sang trọng nhỏ: một thìa dầu tôm để dành trong tủ lạnh cho ngày mưa. Tôi đã nhỏ nó vào cơm rang, trứng poached, và vâng, vào cua ớt—nó bùng lên như bật một que diêm trong căn phòng tối.
Mantou chiên là một nghịch lý vàng: giòn bên ngoài, mềm bên trong, gần như bông khi thấm nước sốt. Mantou hấp thì dịu dàng, xốp như mây, không can thiệp nhiều. Tôi thích mantou chiên với cua ớt có độ chua mạnh hơn (độ giòn thích acid) và mantou hấp với phiên bản ngọt đậm hơn (để bánh dịu mỗi miếng).
Mẹo tại nhà: hấp mantou trước để làm ấm, sau đó chiên ngập dầu ở 180°C cho đến khi bề mặt chuyển sang màu của buổi chiều muộn. Điều này tạo một sự giòn tinh tế mà không vỡ vụn.
Khi tôi làm cua ớt bây giờ, tôi nghĩ về con cua bùn neon nơi chợ, bàn ăn dính nhờ East Coast, chén nước chanh như dấu câu. Tôi nghĩ về cách belacan thay đổi từ thô ráp thành thi sĩ trong chảo nóng, và cách taucheo ngân nga ở phía sau như một bass bạn cảm nhận ở xương sườn nhiều hơn nghe. Tôi nhớ lần vắt calamansi đầu tiên làm rạo lên vị lưỡi như một bảng điều khiển. Món ăn đã trưởng thành cùng tôi, từ trình diễn đến nghiên cứu, và quay về trình diễn mỗi khi tôi chia sẻ nó với những người tôi thương.
Cuối cùng, những nguyên liệu bí mật không phải là bí mật mà là chữ ký:
Hãy nấu nó, ăn nó, mặc nó. Hãy để nước sốt in lên áo của bạn và ký ức của bạn. Cua ớt là cách của thành phố để kể cho bạn một câu chuyện—một câu chuyện bạn có thể nếm và chia sẻ—and bí mật cuối cùng thật đơn giản: miếng ngon nhất luôn là miếng bạn ăn trộm sau khi bàn nghĩ rằng bạn đã xong, khi dĩa chỉ còn lại lớp bóng cam dính và một chiếc bánh bao nhỏ bị bỏ quên. Lấy nó. Chấm nó. Đó là Singapore, ngay ở đó, nơi bạn đang cầm nó trên ngón tay.